Lijkbleekheid bij opbaren
Wanneer nabestaanden voor het eerst in aanraking komen met de dood, maken ze vaak de opmerking: “Wat is hij/zij bleek”. Dit is vaak de eerste realisatie dat hun dierbare toch echt overleden is. Niet alleen kan lijkbleekheid ervoor zorgen dat nabestaanden hun dierbare tijdens de opbaring niet goed herkennen. Ook kunnen nabestaanden, zoals kinderen, de ingetreden bleekheid als schokkend ervaren.
Omdat een mooie en natuurlijke opbaring van een overleden dierbare enorm bijdraagt aan afscheid nemen en rouwverwerking, gaan wij in dit artikel in op de eerste fase van ontbinding. Wij leggen niet alleen uit hoe lijkbleekheid ontstaat, maar ook wat u er tegen kunt doen.
Inhoudsopgave
Lijkbleekheid is de eerste fase van ontbinding
Nadat een persoon overlijdt, stopt het hart met kloppen en komt circulatie van het bloed stil te liggen. Als gevolg hiervan bereikt het bloed niet meer elk deel van het lichaam. Tijdens leven geeft het bloed in de haarvaten (hele kleine bloedvaten) direct onder de huid ons de levendige gloed. We beseffen dit vaak niet, maar het wordt extra goed zichtbaar wanneer we bijvoorbeeld blozen.
Tijdens leven is de bloeddruk in haarvaten hoog, echter neemt deze na overlijden af. Het bloed zakt daardoor terug naar grotere vaten met een lagere bloeddruk. Naast afnemende bloeddruk zorgt ook zwaartekracht ervoor dat het bloed uit de haarvaten wegloopt. Als gevolg hiervan verliest de huid de levendige gloed en wordt het bleek. Het lichaam krijgt daardoor een levenloze uitstraling die mensen associëren met de dood. Dit is de eerste fase van lijkontbinding, welke we ook wel pallor mortis – bleekheid van de dood – noemen.
Tijdstip van overlijden bepalen met pallor mortis
Wanneer iemand overlijdt, is lijkbleekheid meestal binnen 15 tot 30 minuten zichtbaar. Omdat lijkbleekheid zo snel opkomt, draagt deze fase van lijkontbinding nauwelijks bij aan het bepalen van het tijdstip van overlijden. Wanneer lijkbleekheid nog niet aanwezig is, kan een arts aannemen dat de persoon minder dan 30 minuten geleden overleden is. Indien lijkbleekheid al aanwezig is, bepaalt een arts het tijdstip van overlijden met behulp van andere fases van ontbinding. Zo kijkt de arts naar afkoeling van het lichaam (algor mortis), lijkstijfheid (rigor mortis) en lijkvlekken (livor mortis).
Lijkbleekheid bij verschillende huidskleuren
Het effect van lijkbleekheid is afhankelijk van de huidskleur, omdat lichte en donkere huidlagen een andere samenstelling hebben. Een lichte huid heeft bijvoorbeeld weinig melanine, wat een biologisch pigment is. Een donkere huid daarentegen bevat veel melanine. Over het algemeen geldt dus: des te donkerder de huid, des te meer melanine.
De haarvaten die tijdens leven een levendige kleur veroorzaken, bevinden zich onder de cellen die melanine bevatten. Een grote hoeveelheid melanine heeft als gevolg dat het bloed in de haarvaten minder goed zichtbaar is. Tijdens leven is het bloed in de haarvaten bij lichte huidtypen dus beter zichtbaar dan bij donkere.
Nadat een persoon overlijdt, wordt melanine niet direct afgebroken. De roodheid die veroorzaakt wordt door het bloed in de haarvaten verdwijnt echter. Omdat de roodheid prominenter aanwezig is bij lichte huidtypen, valt het extra goed op wanneer deze roodheid verdwijnt. Doordat de roodheid bij donkere huidtypen minder prominent aanwezig is, valt het verdwijnen van de rode gloed minder op.
Pallor mortis bij mannen en vrouwen
Naast de huidskleur is het effect van pallor mortis ook afhankelijk van het geslacht. Zowel bij mannen als vrouwen is lijkbleekheid goed zichtbaar, maar niet in dezelfde mate. Mannen hebben over het algemeen namelijk een groter aantal rode bloedcellen in het bloed, welke zorgen voor de rode kleur van het bloed. Tijdens leven hebben mannen daarom vaak een rodere gloed dan vrouwen. Na overlijden heeft het wegvallen van de rode gloed door pallor mortis dan ook vaak een groter effect op mannen dan op vrouwen.
Lijkbleekheid is zichtbaar tijdens de opbaring
Wanneer iemand is opgebaard, is bleekheid van de huid vooral goed zichtbaar in het gezicht en aan de handen. We bedekken de huid op andere plaatsen veelal met kleding, zoals een lange broek en een shirt met lange mouwen.
Als gevolg van het lichter worden van de huid worden blauwe plekken die al tijdens leven aanwezig waren beter zichtbaar. Deze plekken kunnen het herkennen van een dierbare negatief beïnvloeden, waardoor nabestaanden moeilijker afscheid kunnen nemen. Indien gewenst kunnen verzorgers van overledenen deze blauwe plekken camoufleren met behulp van make-up.
Thanatopraxie verhelpt lijkbleekheid
Bij een opbaring door middel van koelen kunnen verzorgers van overledenen weinig doen tegen lijkbleekheid. Bij deze manier van opbaren bestrijden we ontbinding namelijk van buitenaf met kou. We laten het bloed en andere lichaamseigen vloeistoffen dan ook in het lichaam van de overledene zitten. Echter door het stilvallen van de bloedcirculatie verdwijnt de rode gloed van de huid.
Thanatopraxie daarentegen bestrijdt lijkontbinding van binnenuit. Bij thanatopraxie of lichte balseming vervangt de thanatopracteur lichaamseigen vloeistoffen, zoals bloed, door een conserverende vloeistof. Vervolgens masseert de balsemer het lichaam van de overledene, zodat de vloeistof wordt verspreid naar alle delen van het lichaam. Ook de organen die ver van het hart afliggen, zoals de huid, worden voorzien van balsemvloeistof. Doordat onze balsemvloeistof een rozige kleurstof bevat, krijgt het lichaam weer een natuurlijke kleur. Zo wordt lijkbleekheid tijdens de opbaring tegen gegaan. Bekijk hoe een gebalsemd lichaam eruit ziet.
Lijkbleekheid zichtbaar in hand
Na overlijden is lijkbleekheid vaak zichtbaar in de handen en in het gezicht tijdens de opbaring. Doordat het bloed wegtrekt uit de haarvaten in de huid worden aderen beter zichtbaar, verliest de huid de levendige kleur en verkleuren de nagels.
Lijkbleekheid verholpen door thanatopraxie
Na thanatopraxie zijn de aderen in de vingers niet meer zichtbaar, heeft de huid een levendige kleur en zien de nagels er weer uit zoals in leven.
Voordelen van thanatopraxie
Naast het verhelpen van lijkbleekheid heeft thanatopraxie ook velen andere voordelen. Zo helpt thanatopraxie bij overlijden na ernstige ziektes als kanker of corona, opbaren bij warm weer.
Indien u meer wilt weten over thanatopraxie of kennis met ons wilt maken, kunt u bellen naar 06 27 88 57 48 of mailen naar info@thanatopraxie-rensdepeijper.nl.
